Çin’in Shenzhou-20 mürettebatlı uzay görevi, uzay enkazı tehdidi nedeniyle planlanan dönüş tarihinden ertelendi. Bu gelişme, yörüngedeki artan enkaz yoğunluğunun uzay görevleri üzerindeki etkisini bir kez daha gözler önüne serdi.
Uzay Enkazı Astronotların Dönüş Planlarını Değiştirdi
Çin İnsanlı Uzay Ajansı (CMSA), Shenzhou-20’nin dönüş görevinin uzay enkazı riski nedeniyle güvenlik gerekçesiyle ertelendiğini açıkladı. Ajans, uzay aracının Tiangong Uzay İstasyonu’na kenetli olduğu sırada mı yoksa yörünge uçuşu sırasında mı hasar gördüğüne dair ayrıntı paylaşmadı. Shenzhou programı kapsamında Çinli astronotlar, altı ay süren görevlerde Tiangong istasyonunda çeşitli bilimsel çalışmalar yürütüyor. Mürettebat, aynı zamanda istasyonun dış yüzeyinde uzay enkazının yol açtığı hasarları da onarıyor.
CMSA, olası bir hasarın onarımının Tiangong’da yapılamaması durumunda Shenzhou-21’in devreye alınacağını belirtti. Shenzhou-21, geçtiğimiz hafta istasyona ulaştı ve şu anda görev değişim sürecinde. Herhangi bir ciddi arıza durumunda, Çin’in kuzeybatısındaki Jiuquan Uydu Fırlatma Merkezi’nde her zaman bir yedek Long March-2F roketi ve Shenzhou uzay aracı hazır tutuluyor. Bu sistem, olası acil durumlarda mürettebatın güvenli dönüşünü sağlamak amacıyla geliştirildi.
Shenzhou-19 ekibinin dönüş görevi, nisan ayında iniş bölgesindeki hava koşulları nedeniyle bir gün ertelenmişti. Ancak Shenzhou-20 görevinin ertelenmesi, Çin uzay tarihinde uzay enkazı kaynaklı ilk gecikme olarak kayda geçti. Benzer durumlar geçmişte diğer ülkelerde de yaşanmıştı. Boeing’in Starliner aracı, yaşadığı teknik arıza nedeniyle iki NASA astronotunun Uluslararası Uzay İstasyonu’nda dokuz ay boyunca görevde kalmasına yol açmıştı.
Son yıllarda yörüngedeki uzay enkazı miktarının hızla artması, uluslararası düzeyde yeni düzenlemelerin gerekliliğini gündeme getirdi. Uzayda terk edilmiş roket parçaları ve görev dışı araç kalıntıları, aktif uydular ve uzay istasyonları için ciddi çarpışma riski oluşturuyor.
Birleşmiş Milletler, geçen yıl yayımladığı raporda uzay trafiğinin yönetimi konusunda küresel bir veri tabanı oluşturulması çağrısında bulundu. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping de geçtiğimiz yıl düzenlenen bir forumda Arap ülkeleriyle ortak bir uzay enkazı gözlem merkezi kurulması önerisini dile getirdi.
Pekin yönetimi, 2021 yılında Birleşmiş Milletler’e yaptığı bildirimde, Tiangong istasyonunun Elon Musk’ın sahibi olduğu SpaceX’e ait Starlink uydularının kalıntılarından iki kez kaçış manevrası yapmak zorunda kaldığını açıklamıştı.
Çinli mühendisler, yörüngedeki çarpışma riskini en aza indirmek için yeni teknolojiler geliştiriyor. Bunlar arasında, kullanılmayan uyduların yörüngeden güvenli şekilde çıkarılmasını sağlayan özel “yavaşlatıcı yelken” sistemleri yer alıyor. Bu sistem, araca bağlı yüzeyin açılarak atmosfer sürtünmesini artırması ve böylece uydunun yanarak yok olmasını sağlıyor. Artan uzay trafiği, ülkeleri hem teknik hem diplomatik düzeyde yeni önlemler almaya zorluyor. Uzmanlar, kalıcı çözümler geliştirilmezse bu tür gecikmelerin gelecekte daha sık yaşanabileceğini belirtiyor.
