Teknoloji sektörlerinde süregelen ticaret gerilimi yeni bir boyut kazandı. Çin, nadir toprak elementlerinin ihracatına yönelik yeni kısıtlamalar getirdi. Bu karar, özellikle yarı iletken üretiminde kullanılan kritik malzemelerin tedarik zincirini olumsuz etkileme riski taşıyor.
Yeni İhracat Kısıtlamaları Küresel Teknoloji Piyasasını Etkiliyor
Reuters’ın haberine göre Çin hükûmeti, nadir toprak elementlerinin çıkarılması ve arıtılmasıyla ilgili teknolojilere ek kontrol mekanizmaları getirdi. Bu düzenlemelerin amacı, diğer ülkelerin bu alandaki üretim süreçlerinde Çin’e bağımlılığını sürdürmek gibi görünüyor.
Nisan ayında mıknatıs ve ham madde ihracatına getirilen kısıtlamaların ardından, yeni önlemler doğrudan yarı iletken üretimini de kapsıyor. Bu adım, Çin’in küresel teknoloji tedarik zinciri üzerindeki etkisini daha da artırıyor.
Nadir toprak elementleri aslında nadir bulunmuyor. Ancak çıkarma ve işleme süreçleri karmaşık olduğu için Çin bu alanda uzun yıllardır altyapı yatırımlarına yöneliyor. Günümüzde Çin, küresel nadir toprak madenciliğinin yüzde 70’ini, işleme kapasitesinin ise yüzde 90’ını kontrol ediyor.
Yeni düzenlemeler kapsamında Çin’den nadir toprak elementi ihraç etmek isteyen yabancı şirketlerin özel izin alması gerekecek. Aralık ayından itibaren Çin menşeli malzeme içeren ürünlerin de bu kapsamda değerlendirileceği açıklandı. Ayrıca Çin yönetimi, ileri seviye yarı iletkenlerin ihracatını vaka bazında değerlendirerek askıya alabilecek. Askerî kullanıma yönelik tüm gönderiler tamamen durdurulacak.
Analistler, bu kararın Apple’ın A18 Pro çipi, Nvidia’nın H100 yapay zekâ işlemcisi ve Samsung’un dokuzuncu nesil V-NAND bellek yongaları gibi ürünlerin tedarik sürecini yavaşlatabileceğini belirtiyor. Çip üretim ekipmanı tedarikçisi ASML’nin sevkiyatlarında da gecikmeler yaşanabileceği öngörülüyor.
ABD eski Başkanı Donald Trump, kararın ardından Truth Social üzerinden yaptığı paylaşımda Çin’i eleştirdi ve 1 Kasım’dan itibaren Çin mallarına yüzde 100 gümrük vergisi uygulanacağını duyurdu. Bu açıklamanın ardından S&P 500 endeksi yarım saat içinde 100 puanın üzerinde değer kaybetti. Trump ayrıca Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile planlanan görüşmeyi iptal edebileceğini söyledi. Analistler, iki liderin Güney Kore’de düzenlenecek APEC Zirvesi’nde bir araya gelmesinin hâlâ olası olduğunu değerlendiriyor.
Son yıllarda art arda gelen ticaret savaşları, tedarik zinciri sorunları ve yüksek üretim maliyetleri teknoloji ürünlerinin fiyatlarını ciddi oranda artırdı. Yeni gümrük vergilerinin oyun konsollarından yapay zekâ çiplerine kadar pek çok üründe fiyat artışlarını tetiklemesi bekleniyor.
Uzmanlar, Çin ile ABD arasındaki gerilimin büyümesinin küresel teknoloji piyasasında yeni bir dalgalanmaya neden olabileceğini belirtiyor. Artan maliyetler, arz sıkıntıları ve üretim kısıtlamaları, 2021’de kripto madenciliği nedeniyle yaşanan ekran kartı kıtlığına benzer bir tabloyu yeniden doğurabilir.
