Amerika Birleşik Devletleri, enerji bağımsızlığını artırmak ve Rus uranyumuna olan bağımlılığı azaltmak için Soğuk Savaş döneminden kalan plütonyum stoklarının bir bölümünü sivil nükleer enerji projelerine yönlendirme kararı aldı. Yeni plan, ileri teknolojiye sahip hızlı reaktörler ve küçük modüler reaktörler geliştiren şirketlere destek sağlamayı amaçlıyor.
Nükleer Reaktörlerde Kullanılacak Yeni Yakıt Arayışı Başladı
Enerji Bakanlığı, savaş başlıklarında kullanılan 19 metrik tona kadar plütonyumu değerlendirmek için özel şirketlerden başvuru kabul edeceğini açıkladı. Yetkililer ilk seçilen firmaların aralık ayı sonuna kadar duyurulacağını bildirdi. Program, Başkan Donald Trump’ın sanayi politikası kapsamında yer alan “enerji bağımsızlığı” hedefinin önemli bir parçası olarak değerlendiriliyor.
ABD’de geliştirilen yeni nesil nükleer reaktörlerin çoğu, yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum (HALEU) yakıtına ihtiyaç duyuyor. Ancak bu tür yakıtların büyük bölümü hâlen Rusya tarafından üretiliyor. Ülkedeki yıllık üretim miktarı bir metrik tonun altında olduğu için şirketler, reaktör tasarımlarında ilerleme kaydetmekte zorlanıyor.
Washington yönetimi geçen yıl Rus uranyum ürünlerinin ithalatını yasaklamıştı. Buna rağmen iç üretimin yetersiz kalması, küçük modüler reaktör projeleri için ciddi bir darboğaz oluşturdu. Bu reaktörler 300 megavata kadar enerji üretebiliyor ve geleneksel santrallere göre daha az alan kaplayarak daha esnek çalışma imkânı sunuyor.
California merkezli Oklo ve Fransız enerji firması Newcleo, plütonyumdan türetilmiş yakıt üretimi için başvuru yapan ilk şirketler arasında yer aldı. Oklo’nun kurucusu Sam Altman, yapay zekâ yatırımlarının yanı sıra nükleer enerji alanında da stratejik adımlar atıyor.
Enerji Bakanlığı, başvuru yapan şirketlerden plütonyumun geri dönüşümü, işlenmesi ve güvenli yakıt üretimi konusunda ayrıntılı planlar sunmasını istiyor. Ayrıca seçilecek firmalar, Nükleer Düzenleme Komisyonu tarafından yürütülen lisans süreçlerinde öncelikli değerlendirmeye alınacak.
Newcleo, geçen hafta ABD’de yakıt üretimi ve altyapı yatırımları için 2 milyar dolarlık planını duyurdu. Şirketin CEO’su Stefano Buono, “ABD’nin sahip olduğu 92 bin ton kullanılmış yakıt, ülkeye yüz yıllık enerji bağımsızlığı sağlayabilir” açıklamasında bulundu.
Program enerji sektöründe umut yaratsa da bazı bilim insanları güvenlik konusundaki endişelerini dile getiriyor. Union of Concerned Scientists üyesi fizikçi Edwin Lyman, plütonyumun askeri sınıf bir madde olduğunu hatırlatarak “Silah malzemesiyle eşdeğer bir güvenlik sağlanmadıkça hırsızlık riskinin artacağını” belirtti.
Benzer projeler geçmişte başarısızlıkla sonuçlanmıştı. 2018’de federal hükümet, plütonyumun sivil yakıt olarak kullanılmasına yönelik girişimi yüksek maliyet nedeniyle iptal etmişti. Yeni planın da benzer engellerle karşılaşabileceği konuşuluyor.
Bazı uzmanlar, Enerji Bakanlığının ulusal plütonyum stoklarını özel sektörle paylaşma konusunda yasal yetkisi olup olmadığının belirsiz olduğunu ifade ediyor. ABD’de nükleer atık politikası Kongre tarafından denetleniyor. Bakanlık ise konuya ilişkin soruları yanıtsız bıraktı.
Yine de Washington yönetimi, enerji arz güvenliğini sağlamak ve nükleer endüstriyi yeniden canlandırmak için adımlar atmaya devam ediyor. Programın önümüzdeki yıllarda ABD’nin nükleer kapasitesini artırması ve küresel enerji denkleminde yeniden etkili bir konuma gelmesine katkı sağlaması bekleniyor.
